PV: Là một NB-NSNA có bề dày nghề nghiệp và thành tựu về ảnh báo chí, xin ông nói đôi điều suy nghĩ của mình về thể loại này ?
NB-NSNA Mai Nam: Qua mấy chục năm làm báo chuyên về ảnh báo chí ở báo Tiền phong, với những thất bại và thành công đạt được, tôi rút ra được 5 đặc tính của ảnh báo chí: 1- tính chân thực; 2- tính thời sự; 3- kịp thời; 4- tính tư tưởng; và 5- tính nghệ thuật. Cần nhấn mạnh tính nghệ thuật trong ảnh báo chí không làm mất đi tính hiện thực mà làm còn tăng thêm sức hấp dẫn của bức ảnh. Nhà báo có được điều này bằng việc lấy góc độ, xử lý ánh sáng, bố cục và bằng khoảnh khắc đắt giá khi tái tạo cuộc sống trong tác phẩm. Người phóng viên ảnh không nên quên một điều như tôi vừa nói ở trên: ảnh báo chí cũng phải được thể hiện một cách có nghệ thuật chứ không phải ngược lại như có người nghĩ. Nhà báo phải chớp được những khoảnh khắc xuất thần của sự kiện, nhân vật thì bức ảnh báo chí mới đẹp. Tất nhiên, có những bức không thể “đưa” nghệ thuật vào vì sự kiện, vì cuộc sống diễn ra nhanh quá, gấp gáp quá, PV không có đủ thời gian để lựa chọn, sáng tạo. Còn, nói chung, một PV ảnh báo chí biết xử lý một cách nghệ thuật giá trị của bức ảnh sẽ được tăng lên rất nhiều.
PV: Nếu nhà báo không cả tay nghề cao, hiện thực cuộc sống trong bức ảnh sẽ nhạt nhoà và không còn là ảnh báo chí nữa?
NB-NSNA Mai Nam: Đúng thế. Nghệ thuật của ảnh báo chí không có nghĩa nghệ thuật của ảnh nghệ thuật. Nghệ sĩ chụp ảnh nghệ thuật có quyền sắp đặt, ”thay đổi” (thực tế) cuộc sống, nội dung trong ảnh nghệ thuật mang tính hình tượng điển hình. Nhưng ảnh báo chí thì không thể làm như thế. Hiện thực cuộc sống phải được nhà báo tôn trọng tuyệt đối. Một sự kiện, một sự vật…phải để nguyên như nó vốn có. Nếu anh PV sửa chữa, thêm thắt vào đó, bức ảnh không chân thực, là vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Một tờ báo ở Mỹ đã đuổi một phóng viên ảnh do anh này xoá bức ảnh mình chụp ở Irắc, làm cho ngọn khói bốc cao hơn, mục đích gây giật gân, làm tăng sức “nổ” của bức ảnh(!). Uy tín của tờ báo là trên hết.
PV: Ảnh báo chí và ảnh nghệ thuật có mối quan hệ như thế nào? Hiện có hai ý kiến khác nhau: một, cho rằng hai thể loại ảnh này là một, chỉ khác nhau ở cách thể hiện; hai, cho rằng, hai thể loại ảnh này khác nhau và có ranh giới ? Còn ông?
NB-NSNA Mai Nam: Theo tôi, nên tách bạch hai thể loại ảnh này. Vì ảnh báo chí có chức năng phản ánh trung thực sự kiện đang diễn ra mà xã hội quan tâm (vụ PMU 18, cơn bão Xangsane chẳng hạn). Ảnh báo chí có giá trị tuyên truyền, giá trị tư liệu. Còn ảnh nghệ thuật là một sản phẩm của nghệ thuật tạo hình bằng nhiếp ảnh, nghệ sĩ hình tượng hoá một ý sáng tác nào đó dưới “hình thức” ảnh để truyền cảm tới người xem. Người chụp ảnh nghệ thuật không nhất thiết phải tôn trọng tính thời sự, sự kiện…của cuộc sống. Nhưng ảnh nghệ thuật cũng rất gần với ảnh báo chí ở thể loại truyền thống những năm trước đây: người nghệ sĩ chụp ngay tại chỗ, không thêm thắt, sửa chữa gì nhiều nên hình tượng đẹp lại có tính thời sự, tính tư tưởng. Những bức ảnh đó có thể đăng báo ngay, có giá trị báo chí cao là đằng khác. Từ đây, ta thấy, cả sự giao thoa của ảnh nghệ thuật và ảnh báo chí là rất rõ.
PV: Anh báo chí đen trắng bây giờ có giá trị thế nào, thưa ông ?
NB-NSNA Mai Nam: Với báo chí, ảnh đen trắng vẫn có giá trị. Bằng chứng là các báo vẫn đăng rất nhiều ảnh đen trắng. Chỉ có điều khác trước đây là hầu hết phóng viên giờ đều chụp bằng máy ảnh kỹ thuật số. Mà, với loại máy này, in ảnh bằng máy vi tính, chuyển từ ảnh màu sang ảnh đen trắng rất dễ. Chụp phim màu cũng vậy, in bằng máy vi tính, chuyển sang ảnh đen trắng cũng không khó khăn gì. Ảnh màu chỉ có ý nghĩa và được ưa chuông với ảnh nghệ thuật. Trong báo chí, ảnh màu hay ảnh đen trắng không quan trọng. Quan trọng là nội dung bức ảnh, chứ không phải màu sắc của nó.
