Nhiếp ảnh Việt Nam trong cơ chế thì trường và hội nhập: Đẹp nhưng chưa có…chiều sâu
Từ bức ảnh giá 1 triệu đô la
Cách đây không lâu, nhà nhiếp ảnh Trần Lam đã bán một bức ảnh với giá 1 triệu đô, nhiều người đặt câu hỏi vì sao nó có được cái giá như vậy? Có nhiều yếu tố để bức ảnh đó có cái giá tưởng chừng “trên trời” ấy, đó là giá trị nhân đạo của số tiền có thể mang lại cho công chúng. Người hưởng lợi không phải là bản thân tác giả mà là những người nghèo đang cần chữa trị căn bệnh tim ở Đồng bằng sông Cửu Long. Việc mua bán bức ảnh là sản phẩm đích thực của kinh tế thị trường nhưng tác phẩm thì được gọi là: Kiệt tác của lòng nhân ái.
Các cơ quan ban, ngành đặc biệt là các tổ chức xã hội đã chọn ảnh là một trong những phương thức tuyên truyền chính của mình. Chính vì vậy những năm gần đây, có hàng trăm cuộc triển lãm chuyên ngành trong nước và quốc tế như: Du lịch VN, Hà Nội ngàn năm văn hiến, Trẻ em và sự quan tâm của chúng ta, Người chiến sĩ hôm nay, Nét đẹp biên cương, Triển lãm ảnh Văn hóa giao thông, Phụ nữ với cuộc sống, Tự chụp ảnh về mình…
Còn thiếu những sáng tạo
Bên cạnh những cái được, giới nhiếp ảnh Việt Nam cũng cần phải có sự nhìn nhận rõ ràng hơn về việc nâng cao chất lượng cho nghệ thuật nhiếp ảnh đỉnh cao. Ông Nguyễn Thành (Báo ảnh VN) cho rằng trong một thời gian gần đây, giới nhiếp ảnh đã lấy tiêu chí đẹp là thước đo mọi giá trị, điều này đã nảy sinh những sản phẩm ảnh na ná giống nhau theo một khuôn mẫu mà không có bước đột phá. Xuất hiện trào lưu tạo ra hàng loạt những bức ảnh vô hồn và trùng lặp, thiếu cá tính. Nhiều cuộc thi ảnh người ta “nghiên cứu” gu của ban giám khảo hơn là nghiên cứu đề tài và chủ đề. Những cuộc săn lùng giải thưởng cũng diễn ra từ lý do này.
Nhiều năm qua, ảnh báo chí Việt Nam chưa có tên trong các cuộc thi trưng bày, giới thiệu và được trao giải trong các kỳ thi ảnh quốc tế. Trách nhiệm này thuộc về Hội Nhà báo hay Hội NSNAVN? Trước mắt theo ông Vũ Huyến- Phó chủ tịch Hội NSNAVN cho rằng một trong những nhiệm vụ lớn của Hội NSNAVN là đầu tư xây dựng lực lượng cho phong trào nhiếp ảnh phục vụ chính trị và tuyên truyền. Đã là hội chuyên ngành chính trị, xã hội, nghề nghiệp thì phải xác định vai trò Hội ở cả 3 lĩnh vực: phục vụ đời sống, báo chí và nghệ thuật. Theo ông, nên chăng đổi tên thành Hội Nhiếp ảnh VN sẽ giúp Hội NSNAVN trong hợp tác quốc tế, giao lưu với nhiếp ảnh toàn cầu, với mọi tổ chức nhiếp ảnh ở tất cả các lĩnh vực mà không bị hạn chế bởi những quy định khô cứng.
Làm sao để đột phá?
Hiện nay, nước ta có 4 trung tâm đào tạo báo chí lớn trong đó có chuyên ngành nhiếp ảnh báo chí, tuy nhiên chất lượng chưa cao, chưa đáp ứng đúng và đủ yêu cầu của thực tế. Ảnh là kỹ thuật nhưng nhà trường lại thiếu các phương tiện vật tư kỹ thuật phục vụ sinh viên thực hành. Hiện tại khoa Báo chí thuộc Học viện Báo chí và Tuyên truyền chỉ có trên dưới 20 máy ảnh có thể sử dụng được còn lại đều đã quá cũ kỹ (từ 10 năm trở lên). 50 – 60 em một lớp học mà tổ bộ môn chỉ có 1 máy tính. Việc hướng dẫn sinh viên làm bài tập trên máy, xử lý hình ảnh trên mạng gặp quá nhiều khó khăn. Sinh viên phải tự liên hệ thuê phương tiện học tập bên ngoài…Cơ chế thị trường đòi hỏi giới nhiếp ảnh phải có những đổi mới tích cực về nhiều mặt ngay từ khâu đào tạo như nâng cao chất lượng đào tạo ngay từ cơ sở vật chất , bổ sung lực lượng lý luận phê bình cho tới việc định hướng và phát huy cái tôi sáng tạo trong nhiếp ảnh, hoàn thành xây dựng Trung tâm Lưu trữ và Triển lãm ảnh nghệ thuật quốc gia…
Rõ ràng, nhiếp ảnh đang hội nhập tích cực với quốc tế, nhiều hoạt động nhiếp ảnh của Nhà nước, tư nhân đã và đang phát triển tốt trong cơ chế thị trường. Về trang bị kỹ thuật, Việt Nam không thua kém gì các nước tiên tiến trên thế giới. Về kinh doanh, nhiều cửa hàng ảnh phát đạt. Về nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam hơn 10 năm trở lại đây luôn là quốc gia đứng vào tốp đầu của các cuộc thi với các giải thưởng danh giá của thế giới. Năm 2006, tại cuộc thi ảnh đen trắng 2 năm một lần của Liên đoàn Nhiếp ảnh nghệ thuật quốc tế, Hội NSNAVN đã đoạt HCV FIAP, đứng sau Pháp và Trung Quốc. Năm 2008, VN đã vượt lên giành Cúp thế giới FIAP, đứng đầu với 46 quốc gia tham gia. Tại Đại hội lần thứ 29 của FIAP, Việt Nam đã được bầu chọn là nước đăng cai đại hội lần thứ 30 vào năm 2010.
Quả thực với thế giới, Việt Nam không còn là cái tên xa lạ mà đã là một quốc gia có nền nghệ thuật nhiếp ảnh phát triển mạnh. Nhưng, để nghệ thuật nhiếp ảnh thực sự đạt đỉnh cao cũng như đoạt được những giải thưởng ảnh báo chí quốc tế đương nhiên Hội NSNAVN nói chung và cá nhân các nghệ sĩ cần phải có sự bứt phá hơn nữa.
