Sốt xuất huyết không chỉ gây sốt cao mà còn tiềm ẩn nhiều nguy hiểm khác. Để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình, đặc biệt trong mùa dịch, hãy cùng tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết hiệu quả qua những thông tin dưới đây!
1. Bệnh sốt xuất huyết là gì?
Sốt xuất huyết ở người lớn là bệnh truyền nhiễm cấp tính do một loại siêu vi trùng có tên là Dengue gây ra. Virus Dengue thuộc họ Flaviviridae và là một loại virus RNA sợi đơn, có bốn type huyết thanh khác nhau: DEN-1, DEN-2, DEN-3, và DEN-4. Đặc biệt, việc nhiễm một type virus không đảm bảo miễn dịch lâu dài đối với các type khác, khiến người bệnh có nguy cơ tái nhiễm cao. Virus này lây lan chủ yếu thông qua muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus.
Khi muỗi hút máu từ người nhiễm bệnh, virus sẽ nhân lên trong cơ thể muỗi và sau đó lây truyền sang người khác khi muỗi đốt. Đây là một chu trình phức tạp nhưng hiệu quả, giúp virus duy trì và lan rộng trong cộng đồng. Bệnh chủ yếu lây lan qua muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus, hai loài muỗi thường hoạt động mạnh vào ban ngày.
Sốt xuất huyết thường có hai dạng: dạng nhẹ và dạng nặng. Trong khi dạng nhẹ thường biểu hiện bằng các triệu chứng như sốt cao, phát ban, đau cơ và khớp, dạng nặng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như sốc, xuất huyết nội tạng, suy đa tạng và thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
2. Bệnh sốt xuất huyết nguy hiểm như thế nào?
Sốt xuất huyết được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào danh sách “mối đe dọa sức khỏe toàn cầu” do tính chất nguy hiểm và khó kiểm soát của nó. Bệnh có thể gây ra các biến chứng đáng sợ, đặc biệt là ở những người mắc bệnh lần thứ hai hoặc có bệnh lý nền.
Sự khó lường này không chỉ do sự thay đổi trong mức độ miễn dịch của từng người mà còn bởi sự phức tạp trong biến đổi gen của virus, khiến công tác dự đoán và quản lý dịch bệnh gặp nhiều thách thức. Tùy thuộc vào tình trạng miễn dịch và cơ địa của từng người, bệnh có thể ở thể nhẹ hoặc tiến triển nặng gây nguy hiểm đến tính mạng.
Một số trường hợp nguy hiểm có thể xảy ra đối với người bệnh như:
- Diễn biến khó lường: Người bệnh có thể gặp biến chứng nghiêm trọng ngay cả khi chưa có dấu hiệu cảnh báo rõ ràng. Các biểu hiện như thoát dịch, sốc hoặc suy đa tạng thường xuất hiện bất ngờ và gây nguy hiểm đến tính mạng.
- Triệu chứng dễ bị nhầm lẫn: Ở giai đoạn đầu, bệnh có thể bị nhầm lẫn với các loại sốt khác, khiến việc chẩn đoán và điều trị bị chậm trễ.
- Chưa có thuốc điều trị đặc hiệu: Hiện tại, các biện pháp điều trị chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát triệu chứng và biến chứng của bệnh.
3. Nguyên nhân gây sốt xuất huyết
Nguyên nhân chính của bệnh sốt xuất huyết là do virus Dengue, nhưng yếu tố môi trường và xã hội cũng góp phần làm gia tăng sự lây lan. Điều kiện khí hậu nóng ẩm ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới tạo môi trường thuận lợi cho muỗi Aedes phát triển.
Ngoài ra, sự gia tăng dân số và đô thị hóa không kiểm soát làm giảm chất lượng vệ sinh môi trường, tạo ra các điểm nước đọng – nơi muỗi sinh sản. Sự thiếu hụt nhận thức của cộng đồng về các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát vector truyền bệnh cũng là một yếu tố quan trọng dẫn đến tình trạng lây nhiễm tăng cao.
Sốt xuất huyết diễn biến khó lường, không thể đoán trước. Ví dụ, theo một nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong một đợt bùng phát tại Đông Nam Á, nhiều bệnh nhân chỉ xuất hiện các triệu chứng nhẹ ban đầu nhưng sau đó nhanh chóng chuyển biến sang sốc Dengue.
Tại Việt Nam, năm 2023, số ca bệnh nặng tăng đột biến, với hơn 5% bệnh nhân cần điều trị tại phòng chăm sóc đặc biệt. Tùy thuộc vào tình trạng miễn dịch và cơ địa của từng người, bệnh có thể ở thể nhẹ hoặc tiến triển nặng gây nguy hiểm đến tính mạng. Nguyên nhân sốt xuất huyết là do virus Dengue gây ra, thuộc họ Flaviviridae, một họ virus RNA khá phổ biến trong môi trường nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn cầu.
4. Triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết
Triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết rất đa dạng và có thể xuất hiện dưới nhiều dạng khác nhau, khiến việc chẩn đoán trở nên khó khăn hơn. Các triệu chứng phổ biến bao gồm sốt cao đột ngột, đau đầu dữ dội, đau sau hốc mắt, đau cơ và khớp, nổi mẩn đỏ trên da, và xuất huyết dưới da (thường dưới dạng các đốm xuất huyết nhỏ hoặc mảng bầm tím). Một số người bệnh còn có thể bị đau bụng, buồn nôn hoặc nôn mửa.
Đặc biệt, triệu chứng sốt xuất huyết dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác như cúm, sốt rét, hoặc nhiễm trùng siêu vi thông thường. Điều này là do nhiều dấu hiệu như sốt, đau đầu, và đau cơ đều là triệu chứng không đặc hiệu, xuất hiện trong nhiều bệnh lý khác. Ví dụ, cúm cũng gây sốt và đau cơ, trong khi sốt rét có thể kèm theo run lạnh và sốt cao tương tự.
Sự khác biệt nằm ở các dấu hiệu đặc trưng hơn của sốt xuất huyết, như đau sau hốc mắt hoặc các biểu hiện xuất huyết rõ rệt hơn, nhưng những triệu chứng này không phải lúc nào cũng xuất hiện ngay từ đầu. Điều này khiến bệnh dễ bị chẩn đoán sai hoặc bỏ sót trong giai đoạn sớm, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thăm khám và xét nghiệm y khoa để xác định chính xác. rất đa dạng, bao gồm: sốt cao đột ngột, đau đầu dữ dội, đau sau hốc mắt, đau cơ và khớp, nổi mẩn đỏ, và xuất huyết dưới da. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân có thể bị xuất huyết nội tạng, suy đa tạng hoặc sốc Dengue, một biến chứng cực kỳ nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời.
Sốt xuất huyết thường xuất hiện sau thời gian ủ bệnh từ 4–7 ngày và được chia thành ba giai đoạn chính:
- Giai đoạn sốt: Người bệnh thường sốt cao đột ngột (39–40°C), kèm theo nhức đầu, đau cơ, đau khớp, buồn nôn và phát ban.
- Giai đoạn nguy hiểm: Triệu chứng sốt có thể giảm, nhưng đây là thời điểm bệnh dễ biến chứng. Bệnh nhân có thể xuất hiện dấu hiệu xuất huyết, thoát dịch hoặc suy nội tạng.
- Giai đoạn phục hồi: Nếu được điều trị kịp thời, người bệnh sẽ dần hồi phục, cảm thấy thèm ăn, giảm triệu chứng và sức khỏe cải thiện.
5. Các biến chứng nguy hiểm của sốt xuất huyết
Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh sốt xuất huyết có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm:
- Sốc giảm thể tích: Do hiện tượng thoát dịch và xuất huyết, người bệnh có nguy cơ sốc, gây tụt huyết áp và suy giảm chức năng tuần hoàn.
- Xuất huyết nặng: Biểu hiện bằng các dấu hiệu như chảy máu nội tạng, xuất huyết dưới da hoặc xuất huyết niêm mạc.
- Suy đa tạng: Các cơ quan như gan, thận, tim, và hệ thần kinh có thể bị tổn thương nghiêm trọng, đe dọa tính mạng.
6. Cách điều trị sốt xuất huyết
Hiện nay, sốt xuất huyết chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Phương pháp điều trị tập trung vào việc:
- Hạ sốt: Sử dụng paracetamol để giảm sốt, tránh dùng aspirin hoặc ibuprofen vì có thể tăng nguy cơ xuất huyết.
- Bù nước: Uống nhiều nước hoặc dung dịch điện giải để tránh mất nước do sốt cao.
- Theo dõi sát sao: Đối với trường hợp nặng, cần nhập viện để được theo dõi và điều trị tích cực, bao gồm truyền dịch, kiểm soát xuất huyết và các biến chứng khác.
7. Cách phòng ngừa sốt xuất huyết
Hiện tại, chưa có thuốc đặc trị sốt xuất huyết, việc điều trị chủ yếu tập trung vào giảm triệu chứng và hỗ trợ cơ thể phục hồi. Người bệnh cần được nghỉ ngơi, uống nhiều nước, và sử dụng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ. Để phòng ngừa, cách hiệu quả nhất là kiểm soát muỗi và tránh bị muỗi đốt, bao gồm sử dụng màn ngủ, thuốc xua muỗi và loại bỏ các ổ nước đọng xung quanh nơi ở.
- Kiểm soát môi trường sống: Loại bỏ các nguồn nước đọng để hạn chế nơi muỗi sinh sản.
- Sử dụng biện pháp bảo vệ cá nhân: Dùng kem chống muỗi, mặc quần áo dài tay và ngủ màn để tránh muỗi đốt.
- Tăng cường nhận thức cộng đồng: Tuyên truyền thông tin về cách phòng tránh sốt xuất huyết và các biện pháp kiểm soát muỗi.
- Tiêm phòng: Một số vắc-xin phòng sốt xuất huyết đã được phát triển và sử dụng tại các quốc gia, tuy nhiên cần tham khảo ý kiến bác sĩ để đánh giá mức độ phù hợp.
Sốt xuất huyết là một bệnh lý nguy hiểm, có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Để bảo vệ bản thân và gia đình trước căn bệnh này, mỗi người dân cần nâng cao ý thức phòng chống và thường xuyên theo dõi sức khỏe. Đặc biệt, các bậc phụ huynh cần quan tâm đến trẻ em, đưa trẻ đi khám ngay khi có dấu hiệu của loại bệnh này. Hãy cùng chung tay tạo nên một cộng đồng khỏe mạnh, đẩy lùi bệnh sốt xuất huyết!
