Quang sai và hiện tượng viền tím trên ống kính.
Quang sai hay chính xác hơn là sắc sai – Chromatic Aberration trên ống kính, là hiện tượng ánh sáng trắng sau khi đi qua thấu kính bị sai lệch biến thành 1 chùm sáng với phân bố từ đỏ đến tím.
Nguyên nhân do ánh sáng trắng là tập hợp của 7 màu cơ bản, gồm đỏ, da cam, vàng, lục, lam, chàm, tím (có bước sóng 300nm đến 700nm), các tia sáng này có bước sóng khác nhau và khi khúc xạ qua thấu kính sẽ có sai lệch khác nhau, không hội tụ cùng một điểm nên tán sắc thành dãy quang phổ phía trước và phía trên mặt phẳng tiêu cự.
Hiện tượng này gây ra làm cho hình ảnh thu được có viền mờ, màu biến thiên từ đỏ đến tím. Thực ra, nó xảy ra trên toàn bộ ảnh thu được nhưng ta có thể thấy rõ nhất tại mép ảnh và thường nhìn rõ nhất một trong các màu tím, xanh lục và hồng.
Ngoài các tia sáng trong dãy quang phổ nói trên, các tia nằm ngoài dãy quang phổ như tia tử ngoại (UV) và tia hồng ngoại (IR) nếu không được lọc sẽ bị tán sắc cực mạnh gây ra hiện tượng nhoè ảnh do tán sắc giao thoa với các tia thấy được. Mặc dù mắt người không thấy được các tia tử ngoại và tia hồng ngoại nhưng phim hay cảm biến rất nhạy với các tia sáng này.
Trên ống kính máy ảnh hiện tượng quang sai còn liên quan đến độ mở (hay khẩu độ) ống kính. Trong trường hợp mở khẩu độ lớn nhất trên ống kính, đặc biệt là ống kính fix và tele, ánh sáng đi vào rìa của thấu kính nơi có chất lượng quang học thấp nhất, vì vậy hiện tượng khúc xạ ánh sáng trở nên rõ nét hơn và các sóng ánh sáng bị tán sắc mạnh, do đó ta sẽ thấy hiện tượng viền ảnh có màu tím, xanh lục hoặc hồng.
Cách khắc phục
Cấu tạo của thấu kính không có APO và có thêm APO
Sử dụng thấu kính APO (Apochromatic elements), thấu kính làm giảm hiện tượng quang sai, được chế tạo để có khả năng tập trung các tia sóng khác nhau vào một điểm.
Ống kính được trang bị những thấu kính này sẽ làm tăng sự sắc nét cũng như giảm hiện tượng quang sai. Do vậy, khi chọn ống kính bạn nên tìm những ống kính trang bị dạng thấu kính này để tránh hiện tượng quang sai khi sử dụng.
Mỗi hãng sản xuất có một kí hiệu khác nhau, trong đó kí hiệu của Canon là UD, Nikon là ED, Tamron là LD, Sigma là APO/SLD …
Khắc phục bằng cách đóng 2 khẩu độ so với độ mở tối đa của ống kính là cách tránh hiện tượng quang sai hiệu quả hơn cả. Ví dụ, bạn sử dụng ống kính có độ mở tối đa là f/2.8 thì nên đóng khẩu độ f/5.6 là tốt nhất để tránh hiện tượng quang sai.
Cách khắc phục tiếp theo là sử dụng phần mềm Photoshop để giảm hiện tượng trên. Bạn vào Photoshop mở bức ảnh cần chỉnh sửa, sử dụng Filter>Distort>Lens Correction và thao tác trên thanh Chromatic Aberration để có hiệu quả tốt nhất.
